Krijgsmachtspastoraat: Mensen helpen mens te blijven

Als kind groeide ik op in een atheïstisch land, voormalig Tsjecho-Slowakije. Tot mijn vijftiende jaar dacht ik oprecht dat God, kerk en geloof bij de middeleeuwen hoorden. Geschiedenis, een ver verleden, al lang overwonnen. Op mijn achttiende jaar heb ik mijn nieuw ontdekte christelijke geloof bezegeld met de doop.

Ontmaskering van de maatschappelijke orde

Mijn geloof had, in die tijd en nog altijd, alles te maken met bevrijding. God stond garant voor een dimensie waar de alom heersende maatschappelijke benauwdheid en het geweld geen grip op hadden. Ik voelde me bevrijd van angst. Vele woorden van Jezus klonken uiterst actueel in mijn oren. De maatschappelijke orde van mijn tijd werd door de goede boodschap ontmaskerd als een benauwende, manipulerende en totalitaire ideologie. Ik voelde me verwant met de leerlingen van Jezus die alles achterlieten om hem te volgen. De vrijheid die Jezus bracht was het zonder twijfel waard.

Geloof en kerk zijn nauw met elkaar verbonden. Het was voor mij dan ook verrassend en teleurstellend toen ik ontdekte dat de kerken, zowel in Tsjechië als in Nederland, niet bleken samen te vallen met de bevrijdende kracht van het evangelie die mij zo heeft gegrepen. In de Tsjechische kerken heerste voor, maar ook na de politieke omwenteling een sfeer van angst, haat en jaloezie. Dat waren voor mij ook redenen waarom ik Tsjechië in 1998 verliet en naar Nederland kwam.

Angst voor God

Als nieuwkomer en vers gemeentepredikant in Nederland kwam ik tot mijn verbijstering angst voor God tegen. Het duurde even voor ik dit door had. Mensen begrepen niet hoe ik over God als een bevrijdende kracht kon spreken. Geloof en bevrijding? Opvallend vaak was dat niet de combinatie die men verwachtte. Geloof werd velen bijgebracht als een disciplinerende maatregel. Met een God die alles zag. God als strenge rechter. God die met de hemel beloont en met de hel bestraft. En volgens wie maar weinigen in de hemel toegelaten zullen worden. 

Verzet, weerstand en woede. Twijfel en benauwdheid. Angst en depressie, maar ook ongezonde overgave. Ik kwam het tegen bij veel van mijn gemeenteleden. ‘Geloof als verkrachting van het gezonde verstand.’ Woorden van mijn levenspartner, die zelf ook zo’n benauwende, christelijke opvoeding heeft meegemaakt. Een kinderachtig geloof, geen vragen durven stellen, twijfels onderdrukken en leerstelligheden voor waar aannemen. Het is en blijft voor mij een verbijsterende manier van geloven…

Kippenvel

Tijdens mijn marine-jaren waren er bij de bezinningsdiensten aan boord altijd maar twee of drie deelnemers bekend met het christelijke geloof. Er kwamen altijd meer bezoekers – vanwege het uurtje rust,  even je gedachten verzetten en je laten inspireren door de mijmeringen van de geestelijk verzorger, in mijn geval de dominee.

Het verbaasde me elke keer weer hoeveel diepgang er was tijdens de gesprekken. Of het nu in de bezinningsdiensten was, of in de wandelgangen. Ik genoot van de filosofische diepgang die er soms in zat, van de levenswijsheid die de jonge mensen aan de dag legden en van de oprechtheid van hun gedachten en zoektocht.

En op die momenten kreeg ik hetzelfde kippenvel als toen ik zelf ook zo jong was. Dat kippenvel heeft te maken met het naderen van en cirkelen rond het goddelijke geheim. Als God dichtbij is, voel je de kracht van zijn - of haar - geheim…

Hoe langer ik erover nadenk, des te meer het mij helder wordt dat geloof voor mij vooral te maken heeft met een oprechte zoektocht, met eerlijkheid en met openheid. De zoekende ziel voelt haarfijn de weg aan die naar het goddelijke geheim leidt.

Gods boodschapper

Als nieuwkomer in de wereld van godsdienst en kerk voelde ik me vaak gereduceerd tot een object. De kerk, de medegelovigen, ze leken allemaal de behoefte te hebben om mij van alles bij te brengen, uit te leggen en om mij te vormen en te kneden. Ik was toen nog te jong om het zo te kunnen formuleren maar gaandeweg kwam ik er steeds duidelijker achter: ik werd gezien als iemand die nog niet goed genoeg was, als iemand met gebreken die gefikst moest worden. Niet als iemand die ook talenten en kwaliteiten had om te delen.

Het is mijn vurige wens dat de mensen die vandaag de dag op hun levensweg het christendom tegenkomen, gezien en verwelkomd worden als waardevolle mensen die veel te bieden hebben: levenservaring, wijsheid, diepe gedachten en goede ideeën. Maar vooral ook als unieke zielen die wij als Gods boodschapper mogen verwelkomen.

Hannah Nováková

Lees het uitgebreide verhaal van Hannah en/of verhalen van haar collega's in het Jaarschrift 2020 van de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht.

Bron: 'Protestantse Kerk Nederland'