De kracht van de stilte. De geopende deuren van kloosters en abdijen (2)

Laatste deel van serie van 5 "Spiritualiteit voor iedereen".

Anselm Grün is een graag gehoorde spreker in Duitsland en Nederland. Ook in het Dominicaans Activiteiten Centrum in Huissen (Gelderland) kwam hij een aantal keren en trok volle zalen. De Dominicanen of Predikheren orde vindt zijn oorsprong in Frankrijk, 13e eeuw, bij Dominicus Guzman. Er zijn overal in Europa kloosters van dominicanen en dominicanessen. Op hun website omschrijven de Dominicanen van Huissen de spiritualiteit: “Het Dominicaanse kloosterleven kenmerkt zich door een leven van eenvoud, verstilling, verkondiging, met bijzondere aandacht voor de kwetsbaren en sociaal en kerkelijk ontheemde mensen. Dominicanen verbinden contemplatie met actie en zoeken naar innerlijke vrijheid en waarachtigheid, met speciale aandacht voor de kwetsbaren in onze samenleving. De dominicanen zijn als predikbroeders, vanuit hun kloosters de wereld in gegaan, om mensen vanuit innerlijke vrijheid en waarachtigheid te laten leven en werken.” De Dominicaanse orde heeft wereldwijd bekende theologen voortgebracht, waaronder Thomas van Aquino (13e eeuw), Catharina van Sienna (14e eeuw) en Edward Schillebeeckx, (20e eeuw). Vandaag de dag telt de communiteit in Huissen 8 vaste bewoners. Tezamen met medewerkers “van buiten” stellen zij hun huis en kapel open voor de samenleving. Je kunt er terecht voor cursussen en inspiratiedagen, workshops, retraites, creativiteit, muziek, enzovoorts. Alles onder het motto: “Bezinning, bezieling, beweging” (www.kloosterhuissen.nl). 
Om het verhaal niet te lang te maken, zal ik niet verder uitweiden over andere “kleuren” van klooster spiritualiteit. Ik noem alleen nog wat namen: Franciscus en Clara, Ignatius van Loyola, de Karmelieten, de Jezuïeten, de Trappisten. 
Kloosters en abdijen zijn gastvrij in de mooiste zin van het woord: ieder is welkom, ongeacht religieuze of kerkelijke achtergrond of overtuiging. Protestanten voelen zich dan ook zeker op hun gemak in menig klooster en weten zich geïnspireerd door boeken van katholieke schrijvers als Anselm Grün en Henri Nouwen. 
Samen met katholieken en oosters orthodox gelovigen weten ook veel protestanten uit de hele wereld de weg naar het kleine Taizé in Bourgondië, Frankrijk. Daar stichtte Frere Roger in 1940 een oecumenische gemeenschap van broeders. Het groeide uit tot een internationaal centrum voor jongeren en volwassenen. Duizenden bezoeken jaarlijks, meestal voor een week, het klooster met omliggende kampeerplaatsen en de grote kerkruimte. Telkens in een andere stad in Europa organiseren de broeders van Taize bijeenkomsten voor jongeren rond de jaarwisseling. De spiritualiteit van Taize is “eenvoudig” in haar toegankelijkheid. Er wordt niet gesproken in leerstellingen, dogmatisch of theologisch. Wel zijn er drie maal daags bijbelstudies, waarbij persoonlijk geloven en de toepassing in het dagelijks leven ter sprake komen. Mensen weten zich verbonden met God en elkaar in eenvoudige, zich telkens herhalende liederen met korte teksten. Stilte wordt juist in de massaal bezochte vieringen beoefend; minuten lang zijn duizenden, zittend op de grond, zwijgend en stil. Op veel plaatsen in Nederland worden in “gewone” kerken en geloofsgemeenschappen Taizévieringen georganiseerd. Een aantal liederen uit Taizé hebben hun plaats veroverd in de zondagse liturgie, bij koren en cantorijen en in het Liedboek “Zingen en bidden in huis en kerk”, 2013 (bijv. 117a, 301g).
Ook liederen uit de Keltisch-Christelijke spiritualiteit (bijv. 216, 426, 839) zijn geliefd in de (protestantse) kerkdiensten. Al wat langer geleden konden we proeven van de Keltisch-Christelijke spiritualiteit via de liederen uit Iona. Iona Community is, net als Taizé, een oecumenische kloostergemeenschap, gevestigd op het kleine Schotse eilandje Iona en sociaal actief in de stad Glasgow. In 1938 werd deze gemeenschap gesticht door George Mc Leod. Maar deze vindt zijn inspiratie in de oude, Ierse en Schotse kloostertradities, teruggaand op de monnik Columba. Christenen uit de hele wereld komen voor een week naar Iona. Voor de vaste en tijdelijke leden van de gemeenschap zijn de belangrijkste afspraken: dagelijkse gebed en Bijbellezen, wederzijdse rekenschap voor het gebruik van geld en tijd, geregelde onderlinge ontmoetingen, actie voor en bezinning op gerechtigheid, vrede en de heelheid van de schepping. Deze gemeenschap wordt wel beschouwd als Angelsaksische versie van “Taizé” en vormt de drijvende kracht achter de huidige interesse voor het Keltische christendom. Die belangstelling in Nederland heeft doorgewerkt in de keuze voor veel liedteksten en melodieën met Keltische en Engelse oorsprong. 
Spiritualiteit van het Liedboek. Daarvan kun je wat mij betreft wel spreken sinds dit Liedboek in 2013 verscheen. Het is nadrukkelijk bedoeld voor gebruik in de gemeenschap én thuis. Het wil de verbinding leggen tussen wat je op zondag samen zingt en beleeft met je dagelijks gebed of bezinningsmoment thuis, alleen of in gezinsverband. Naast liederen zijn er ook diverse gebeden in te vinden. Gerubriceerd naar de getijden van de dag, de getijden van het jaar en de levensreis. Zo kun je thuis iets van het “kloosterleven” vorm geven. En inspireert het de kerkelijke gemeenschap in dorp en stad ook, om als het ware een kloostergemeenschap te zijn voor haar omgeving? 
Vanuit de kerkelijke geloofsgemeenschappen doen we er mijns inziens goed aan, de kloosters en hun spirituele centra als bondgenoten en vrienden geregeld te bezoeken en te raadplegen. Individuele gemeenteleden, zoekers en gelovigen zouden nog vaker dan nu moeten worden gestimuleerd om gebruik te maken van het aanbod in kloosters. En laten we kijken, of er animo is voor een bezoek aan een klooster – viering of inspiratie dag of cursus – in groepsverband vanuit de kerk, samen met anderen uit onze omgeving. Het klooster kan zo verbindend zijn tussen kerkgangers, kerkelijke leden aan “de rand” én belangstellenden zonder kerkelijke binding. 
Tenslotte zijn ook binnen de Protestantse Kerk in Nederland op verschillende plaatsen klooster-achtige initiatieven. Sinds een jaar of tien zijn er de zogeheten Pioniersplekken rond oorspronkelijke protestantse dorpskerken. Sommige van die initiatieven zijn bedoeld voor mensen uit de wijde omgeving en bieden spirituele programma’s. Een voorbeeld hiervan is Nijkleaster in Jorwerd, Friesland. En vanuit de Protestantse Gemeente Doetinchem werd in 2016 gestart met een Pioniersplek “Spoorzoeken”, rond de Slangenburgse Kerk. Men kan zich er onder meer wekelijks aansluiten bij een stiltewandeling of lopen en mediteren in het pas aangelegde labyrinth in de voortuin van de kerk. (www.pgdoetinchem.nl).
Kloosters openen hun deuren. De bezoekers zijn genodigd. Je hoeft niet (ver) van huis, om stilte te vinden. En om in die stilte je door God te laten vinden. Neem je Liedboek en bid, zing, herhaal: (Lied 887). 
Wees stil en weet: Ik ben uw God… Ik ben het die u helen zal. … Op u vertrouw ik, goede God. 
Aleida Blanken, zomer 2017.
 
PS: Het programma van Inspiratie & Ontmoeting Hengelo Gld. heeft dit seizoen opnieuw aandacht voor spiritualiteit in ruime zin. Bijvoorbeeld: 22 februari 2018: “Door de stilte gegrepen”. Over ontstaan en aantrekkingskracht van kloosterordes. Inleiding door pastoor H. Scheve. En 9 maart 2018 Kloosterwandeling vanuit de Slangenburgse Kerk. Zie het jaarboekje I&O bij Werkgroepen - I&O.